احسان طهماسبی
شاید یکی از مهم‌ترین نکات در فهم درست و دقیق‌تر دنیای حیوانات، به‌ویژه برای آن عده‌ای که تجربه مراقب و نگهداری از حیوانی را در منزل نداشته‌اند، آشنایی با مشکلات، بیماری‌ها و آسیب‌هایی است که متوجه این مخلوقات بوده و پی بردن به نقش اساسی دامپزشکان، جراحان و فعالان محیط‌زیست در این خصوص است. مستند «پناه جان» ضمن به نمایش گذاشتن این موضوعات و تأکید بر نقش مهم و غیرقابل‌انکار مردم در حفظ و مراقبت از حیوانات و محیط‌زیست، به تلاشی در جهت تشویق مسئولیت انسان‌ها در قبال حیوانات در زمان ناتوانی و بیماری آن‌ها و ایجاد انگیزه برای افزایش حس حیوان‌دوستی می‌پردازد و با نکوهش حیوان‌آزاری، به معرفی مراکز درمانی و خدمات متنوع ارائه‌شده در مراکز درمانی در ایران می‌پردازد. مستندی که در مقایسه با نمونه انگلیسی خود یعنی مجموعه سوپر کلینیک حیوانات که در آن به نمایش مراحل درمان و گذراندن دوران نقاهت حیوانات در یک کلینیک بسیار پیشرفته در بریتانیا می‌پردازد، فارغ از ملاحظات کیفی و تکنیکی، از نگاه انسانی‌تری برخوردار است و علاوه بر نمایش دوران بهبود حیواناتی از قبیل گرگ، شیر، عقاب، سگ، ببر و ...، فرهنگ برخورد صحیح با این موجودات و ایجاد شرایطی برای آسیب نرسیدن به این حیوانات بی‌گناه و آسیب‌پذیر را نیز ترویج می‌کند.
«پناه جان»، علاوه بر اینکه به نمایش امکانات موجود در مراکز درمانی تخصصی حیوانات توجه دارد، از کمبود امکانات لازم برای مداوا و بهبود آنها در شهرستان‌ها می‌گوید و درعین‌حال در قسمت‌های دوم (بهار آمد)، سوم (جانان) و پنجم (دندان گرگ) به نقش مهم و اساسی و خیرخواهانه فعالان محیط‌زیست در مراقب و نگهداری از حیوانات آسیب‌دیده و رنج‌کشیده می‌پردازد و از احساسات پاک انسان‌های وظیفه‌شناسی سخن می‌گوید که به‌جای بی‌تفاوتی در مقابل رنج حیوانات، بدون چشم‌داشت، وقت و انرژی خود را برای بهبود این موجودات، صرف می‌کنند.
نکته مهم و قابل اصلاح در این مستند، تغییر شیوه مداوم گوینده نریشن، از زبان محاوره به زبان کتابی و بهره نبردن از صدای صداپیشه‌ای معروف یا صدایی دلنشین‌تر برای گوینده گفتار متن در این برنامه است. نکته‌ای که توجه بیشتر به آن می‌توانست به تأثیر کلام سازندگان اثر بیافزاید و اثرش را در جان مخاطب، دوچندان کند.
با توجه به این نکته که بیشتر توجه مستندسازان حیات وحش، به بررسی زندگی و زیست موجودات و همچنین رفتارشناسی آنها در طبیعت معطوف است، لزوم ساخت مستندهایی همچون «پناه جان» که بررسی هرچه بیشتر مشکلات درمانی و نمایش شرایط بهبود حیوانات در کلینیک‌ها و مراکز درمانی را مطمع نظر دارند، بیشتر احساس می‌شود.
مجموعه مستند «پناه جان» به تهیه‌کنندگی و کارگردانی کتایون جهانگیری کاری از شبکه مستند سیماست که شنبه ها ساعت ۲۱ پخش می‌شود.